Altınbaş Üniversitesi İşletme Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Zeynep Özsoy'un ev sahipliğinde, Hasselt Üniversitesi'nden Prof. Patrizia Zanoni "Algoritmik Örgütler ve Çeşitlilik" konulu bir seminer verdi. Seminerde, algoritmaların iş dünyasında yarattığı olumlu ve olumsuz etkiler detaylı bir şekilde ele alındı. Zanoni, algoritmaların iş dünyasında toplumsal cinsiyet, etnik köken ve diğer kimlik farklılıklarını nasıl sistematik olarak yeniden ürettiğini araştırmalarına dayanarak açıkladı. Çalışmaları, farklılıkların bireyler arası ayrımcılığın ötesinde, organizasyonel sistemlerin yapısal bir parçası olduğunu gösteriyor. Bu durum, iş dünyasında eşitsizliğin kalıcı olmasında önemli bir faktör olarak öne çıkıyor. Seminer, algoritmaların etkisini anlamak ve bu etkiyi en aza indirgemek için önemli tartışmalara zemin hazırladı.

Yapay Zeka Algoritmaları ve Önyargı

Prof. Zanoni, sunumunda Facebook ve Google gibi büyük teknoloji şirketlerinin algoritmalarının geçmişte var olan eşitsizlikleri nasıl yeniden ürettiğine dair çarpıcı örnekler verdi. Algoritmaların çalışma hayatındaki rolünü analiz eden Zanoni, bu yapay zeka destekli sistemlerin sadece teknolojik bir araç değil, aynı zamanda önyargıların yeniden üretilmesinde kritik bir aktör olduğunu vurguladı. Araştırmalarında, insanların dijital platformlarda kimlik farklılıkları nedeniyle iş fırsatlarını kaçırdığını tespit ettiklerini açıkladı. Örneğin, Facebook ve Google algoritmalarının kadınların belirli iş ilanlarını görmesini engellediği, yüksek ücretli pozisyonlar hakkında iş ilanlarının genellikle erkeklere, daha az ilgi çekici işlerin ise kadınlara sunulduğu gözlemlenmiş. Bu durum, algoritmaların tarafsız olmadığını ve insan yapımı önyargılarla şekillendiğini gösteriyor. Algoritmalar geçmiş verilerden öğrenir ve bu veriler eşitsizlik içeriyorsa, algoritmalar da bu eşitsizlikleri devam ettirir. Bu nedenle, algoritmaların toplumsal eşitlik yaratmasını zorlaştırmaktadır. Ancak internet gibi açık sistemlerden gelen verilerden farklı olarak, şirketlerin kendi veri setlerini kontrol edebildiği ve bu veriler üzerinden algoritmalar oluşturabileceği kapalı sistemlerde durum farklılık gösterebilir.

Platform Ekonomisi ve Fırsat Eşitliği

Prof. Zanoni, çeşitlilik kavramının iş dünyasında bir "iş fırsatı" olarak ele alınmasına yönelik eleştirileri değerlendirdi. Farklılıkların bazı kesimler tarafından bir insan hakkı meselesinden çok ekonomik bir değer olarak tanımlanabildiğini belirtti. Kapitalist sistemin bu yaklaşımının, işçilerin kendi değerlerini geri talep etmeleri için bir fırsat yaratabileceğini vurguladı. Algoritmaların önyargı barındıran yapısına rağmen, fırsat eşitliği ve kapsayıcılık potansiyeli sunduğunu ifade etti. Önyargısız şekilde kendi elde ettiği verilerle veri tabanlarını geliştiren dijital platformların işlevselliğine dikkat çekti. Avrupa Komisyonu'nun platform ekonomisini, iş gücüne katılımı ve kapsayıcılığı artırmanın yeni bir yolu olarak görmesinin altını çizdi. Birlikçi ekonomi ve dijital çalışma platformları, geleneksel istihdam modellerinin dışında kalan bireyler için yeni gelir kaynakları yaratmaktadır. Çalışma platformları, evden çıkamayan, kırsal bölgelerde yaşayanlar, engelli bireyler ve gelişmekte olan ülkelerdeki işçiler için ekonomik fırsatlar sunma potansiyeline sahiptir. Ancak bu platformlarda ücret, sosyal güvenlik gibi konularda hukuki düzenlemelere ihtiyaç vardır. Dijital teknolojiler adil bir şekilde tasarlandığında ekonomik eşitlik ve toplumsal kapsayıcılığı artırabilir. Ancak bu hedefe ulaşmak için algoritmaların dikkatlice düzenlenmesi ve şirketlerin veri politikalarının şeffaf olması gerekmektedir.

Çözüm Odaklı Yaklaşımlar

Seminerde, algoritmik önyargıyı azaltmak ve daha adil sistemler oluşturmak için çeşitli çözüm önerileri ele alındı. Şirketlerin, veri setlerindeki önyargıları tespit etmek ve düzeltmek için proaktif adımlar atması gerektiği vurgulandı. Ayrıca, algoritma tasarım süreçlerine çeşitlilik ve toplumsal adalet perspektiflerinin dahil edilmesinin önemine dikkat çekildi. Daha şeffaf ve açıklanabilir algoritmaların geliştirilmesi ve bu algoritmaların etkilerinin düzenli olarak izlenmesi, adil ve eşitlikçi bir iş dünyası için kritik önem taşımaktadır. Bu konularda farkındalık yaratmanın ve eğitim programlarının geliştirilmesinin gerekliliği üzerinde duruldu. Toplumsal cinsiyet eşitliği ve kapsayıcılık çalışmalarına önem verilmesi, algoritmaların etkisinin azaltılmasında büyük rol oynayacaktır.